Neden yeriz?
(Fizyolojik Yaklaşım)
- Açlık dürtüsü
- Hayatın başlangıcından itibaren organizmanın biyolojik varlığını sürdürebilmesi için gereken en temel şeylerden biri gıdadır.
- Gıda yoksunluğunda vücut sistemlerinin dengesi bozulur ( homeostasis) ve kişi açlık hisseder, gıda yoksunluğunu gidermeye yönelik davranışlar başlatır. Bu davranışlar dürtü hali ortadan kalkıp kişi tatmin oluncaya kadar devam eder.
- Bazen dış uyaranlar da “yemek kokusu” bu dürtüyü harekete geçirir.
Psikolojik Yaklaşım
- Duygu ve Yemek İlişkisi:
- Normal Yeme: Sadece fiziksel açlık hissettiğinde yeme, doyunca durabilme, bedenin sinyallerine göre hareket etme.
- Duygusal Yeme: İçindeki boşluğu doldurmak için yeme, sıkıntıdan, stresten yeme, öfkeden yeme vb..
- Sağlıklı şekilde çözülemeyen sosyal ilişkilerle ilgili veya psikolojik sorunlar yemekle olan ilişkimizi etkileyebilir.
- Yemek yeme davranışı fizyolojik , duygusal , çevresel ve kültürel birçok etkenden etkilenen karmaşık bir yapıdır. Bu yüzden duygusal yeme, bozuk yeme ve normal yeme davranışları karışabilir.
- Birşeyleri kutlamak için yemek , komşudan gelen tabağı dolu göndermek, cenaze evlerine , düğünevlerine yemek dolu tencereler göndermek gibi çevresel faktörler de yemek yeme davranışını etkiler
Duygular ve Yemek
- Örneğin sabah kalktıkları andan itibaren öğlen ne yiyeceklerini düşünüp , tartışan bir ailede büyüyen çocuk için yemekle olan ilişkisi daha takıntılı olabilir
- Duygularını ifade etmekte güçlük çeken bir ailede , birbiriyle yeterince iletişim kuramayan bir ailede , sıkıntı ve stresle başetmek için tatlı, pasta gibi şeyler yiyen bir ailede büyüyen çocuk da böyle davranmayı öğrenecek ve hayatının ilerleyen dönemlerinde stresle baş edemediğinde ya da kendini ifade edemediğini hissettiğinde yemek yiyerek rahatlayacaktır.
Duygular ve yemek
Duygulardan korkmak
- Duygularla yüzleşmek kimi zaman zor ve acı vericidir., bastırmak , ötelemek , reddetmek daha kolaydır.
- Yemek yeme de kişinin hissetmek istemediği noktada ulaşabileceği en kolay kaçış yoludur.
- Kişi şuan ne hissediyorum diye düşünmez. Bağırıp ağlamak, kontrolsüz ve çözümsüz olmakla yüzleşmek yerine yeme döngüsüne kapılırlar.
- Masanın üzerine olabildiğince abur cuburu yığıp, ritmik hareketlerle elini sehpaya götürmek ya da 5 dk da bir buzdolabını kontrol etmek çoğu kişi için tanıdıktır.
- Duygularla yüzleşmek kimi zaman zor ve acı vericidir., bastırmak , ötelemek , reddetmek daha kolaydır.
- Yemek yeme de kişinin hissetmek istemediği noktada ulaşabileceği en kolay kaçış yoludur.
- Kişi şuan ne hissediyorum diye düşünmez. Bağırıp ağlamak, kontrolsüz ve çözümsüz olmakla yüzleşmek yerine yeme döngüsüne kapılırlar.
- Masanın üzerine olabildiğince abur cuburu yığıp, ritmik hareketlerle elini sehpaya götürmek ya da 5 dk da bir buzdolabını kontrol etmek çoğu kişi için tanıdıktır.
Yemek ve stres
- Hayatlarının büyük kısmını kilolarına dikkat ederek geçiren bireyler stres altında yemek yemeye daha çok meyillidir.
- O an ellerindeki işi bitirmek onları stres kaynağından uzaklaştıracaktır bu yüzden ne yediklerine ve ne kadar yediklerine dikkat etmeden yeme atakları geçirirler.
- Kısa süre için rahatlatır. Stres kaynağını ortadan kaldırmaz ama düşünmeyi bir süre için engeller.
- Stresli bir işle ilgilenirken (ödev yaparken, iş yetiştirirken, bilgisayar başındayken) yemek yemek sanki kişinin daha çok odaklanmasına yardım eder ve zamanı daha akışkan hale getirir.
- Üniversite sınavına hazırlanırken öğrencilerin kilo almasının en büyük sebebi hareketsizliklerinden çok stresle yemek yeme davranışlarındandır.
- Bunlar yanlış inançlardır. Yemek yeme insanın daha çok odaklanmasını sağlamaz aksine dikkatini dağıtır ve süre aynı süredir, zaman hızlı akmaz.
Bozuk Yeme ve Yeme Bozukluğu
Herkesin kendine göre normal karşıladığı bir yemek düzeni vardır. Aile, kültür, ekonomik düzey, damak tadı ve sosyal çevreye göre yeme alışkanlığı şekillenir.
- Canı sıkılınca yemek
- Bir Pazar gidip gelip buzdolabına bakmak
- Eşle kavga edince yemeden içmeden kesilmek ya da makarna ve böreğe saldırmak
- Güzel bir haberi yemekle kutlamak,
- Aç olmadığı halde sosyal ortama eşlik etmek için tıka basa yemek..
Gibi durumları göz önünde bulundurunca fizyolojik sinyalleri dinleyerek yemek yiyen kişi sayısının oldukça az olduğunu görmüş oluruz.Bir kişi diğerinin yeme davranışını anormal olarak algılayabilir. Yani herkesin bozuk bir yeme davranışı vardır.
Bozuk yeme ve yeme bozukluğu arasindaki fark nedir?
- Yeme bozukluğu olan kişinin bedeni, duygusal ve sosyal hayatı yeme davranışındaki anormallikler tarafından zarar görür.
- Günlük hayatı yeme biçimini değil, yeme biçimi günlük hayatını etkiler. ( Arkadaşlarıyla dışarı çıkmadan önce ne yiyeceklerine göre gidip gitmemeye karar vermek)
- Yemek düşündüğü zaman kaygılanmak o kişinin yemekle ilgili bir problemi olduğuna işaret eder.
- Kişinin kilosu, bedeni, kalori takıntıları duygu durumunu etkiliyorsa , arada bir bozuk yeme davranışı gösteren birine kıyasla bu kişi de yeme bozukluğu olduğu söylenebilir.
Analitik bir bakışla yaklaşıldığında, kronik şekilde şişmanlık sorunu yaşayan ve diyet kısırdöngüsüne girmiş insanların birçoğunda ikincil ya da üçüncül kazançlar gözlemleyebiliriz.
- Fazla kiloların kişiye bir tür koruma teşkil etmesi, diğer insanlarla temasa geçmesini engellemesi
- Kilolardan dolayı dikkat çekmek ve aileden ilgi görmek
- Olumsuz duyguları yemekle bastırmak
- Hemcinslerle rekabete girmemek
- Fazla kilolarla güçlü bir görünüm sergilemek
- İlişkideki sorunların kilodan kaynaklandığını düşünerek gerçek sorunla yüzleşmemek
- Zayıfladığında karşı cinsin kendisini bir cinsel nesne olarak görmesinden ya da eşini aldatacağından korkmak
- Sevgi ihtiyacını yemekle gidermek
gibi birçok avantaj kilo sorununun arkasında yatabilir.
Tedavi ve Terapi
Verilen diyet programlarının yanında psikolojik destek ve terapi kişinin kilo vermesine yardımcı olan ve kalıcı hale getiren en önemli faktördür.Kişinin yeme davranışını değiştirirken yemek yeme alışkanlığının altında yatan psikolojik süreçleri tespit edip farkındalık geliştirmek kişinin hayatını büyük ölçüde değiştirecektir.
Uzm.Psk.Didar Bulut
Kaynaklar:
- Yurtsever Z. ,”Korkma Ye” , İnklap Yay. (2011)
- Dow M., “ Yemek Bağımlılığı (Diet Rehab) Remzi Kitapevi (2013)
- Bayraktar F. , “ Yemek Ya Da Yememek”
- Davison G., Neale J., “Anormal Psikolojisi” TPD Yay. , (2004)
- Arık İ, “ Motivasyon ve Heyecan’a Giriş” (1996)
